1. Hướng dẫn cách ươm hạt, trộn đất và trồng mướp, khổ qua

1.1. Cách ươm hạt

• Mướp, khổ qua, bầu, bí... đều ưa nắng, tối thiểu 4 giờ/ ngày. 

• Tưới nước sáng chiều. Khi ra trái thì tưới nhiều hơn, nhưng tránh tình trạng úng nước.

• Hạt mướp, khổ qua... đều có nanh hạt (nơi sẽ nứt ra để nảy mầm), khi ươm nên hướng nanh hạt lên trên. Nếu không xác định thì có thể để hạt nằm ngang.

• Đất ươm hạt cũng trộn như đất trồng (chi tiết ở dưới).
   

1.2. Cách trộn đất
 

• Mình sử dụng các loại đất bán ngoài tiệm cây, trộn với phân bò ủ mục (hoai) và tro trấu, xơ dừa trộn sẵn (cũng mua ngoài tiệm ). Tỷ lệ ước chừng 2 đất + 1 phân bò  + 1 tro trấu. 

• Phân bò khô mua về bỏ vào thùng có nắp rồi tưới nước vào, nếu nhà có người uống bia thì nhờ "xả nước cứu thân" vào đó càng tốt. Khoảng 15 - 20 ngày thì có thể dùng được.
   

1.3. Hướng dẫn cách trồng

• Khi mới trồng chỉ cho lượng đất bằng 1/3 hoặc 1/2 thùng xốp. Ở bài này bạn có thể dùng thùng xốp nếu không có vườn, còn nếu có vườn thì cứ trồng thoải mái nhé.

• Mướp, khổ qua tồn tại lâu ngày (từ 3 - 4 tháng hoặc hơn ), vì vậy khi trồng nên chọn thùng/ chậu lớn nhất có thể.

  

2. Hướng dẫn chi tiết cách chăm sóc mướp, khổ qua khi chung một giàn

2.1. Khoanh gốc

• Khi dây lên tầm 2 m thì tiến hành khoanh gốc. Cắt toàn bộ lá từ dưới gốc lên trên tầm hơn 1 m, gỡ những tua bám trên cọc, khoanh đoạn dây đã cắt lá nằm xuống đất. Dùng những cây nhỏ đè nhẹ ngay những mắt lá đã cắt, nhằm giúp những mắt lá tiếp xúc với đất.
• Có thể rắc chút đất mới cạnh hai bên những mắt lá, nhằm kích thích ra rễ. Phần ngọn còn lại cột vào cây cho dây tiếp tục bò leo. Nên thực hiện vào buổi chiều, dây mềm dẻo dễ khoanh. Buổi sáng dây mọng nước, giòn dễ dập, gãy.
• Sau một tuần hoặc 10 ngày, khi thấy những đốt lá tiếp đất đã ra rễ thì mới thêm đất (chưa bón phân lúc này ), lấp toàn bộ phần dây cuộn nằm dưới lòng thùng.

• Khi mới khoanh gốc mà lấp đất liền, phần dây bị lấp còn non dễ bị hư thối, dẫn đến chết dây. Nếu có sống thì cũng èo uột nhờ phần rễ phụ.

• Việc khoanh gốc giúp cây có thêm nhiều bộ rễ phụ. Từ đó nguồn dinh dưỡng nuôi cây trái sau này sẽ dồi dào hơn.

• Một tuần sau khi lấp toàn bộ phần dây khoanh thì bón phân bò khô ủ mục. Rắc phân trên khắp mặt thùng nhưng không quá gần thân dây đang bò lên trên. Sau đó phủ nhẹ lớp đất mỏng. Sao cho lượng phân + đất lúc này khoảng 1/2 hoặc 2/3 thùng.

2.2. Ngắt đọt khi nào?

Cũng giai đoạn này, bạn đọc lưu ý như sau:
 

• Khổ qua đã bắt đầu trái hoa và nhảy nhiều chồi. Nếu không nhảy chồi thì ngắt đọt cho dây ra chồi. Nếu thấy khổ qua nhiều nụ (hoa cái) thì có thể tăng thêm dinh dưỡng bằng trùn quế, hoặc các loại phân hữu cơ đã chế biến. Tuỳ khả năng và lòng hảo tâm của chủ vườn.
• Mướp có thể vẫn miệt mài bôn tẩu giang hồ, bò trườn cho thỏa chí tang bồng. Thỉnh thoảng đâu đó ngay ngã ba (mắt lá) lòi ra vài đứa con rơi (chồi). Phải dưỡng và chú ý theo dõi những chồi này, vì hoa và nụ sẽ từ đó mà ra. Nếu vó ngựa quá nhanh, ngã ba ngã bảy không để lại con rơi thì phải hãm chàng ta lại. Ngắt đọt!
• Mướp tươi tốt thì chưa cần thêm phân. Nếu vàng lá, sức bò trườn yếu thì thêm nhẹ chút phân bò. Trường hợp lá quá tốt, to dày (rộp lá) thì mạnh tay cắt bỏ bớt lá, cắt đọt dưỡng chồi cho đến khi chàng mướp chịu "dừng bước giảng hồ ", ra hoa và nụ. Lúc này mới thêm mồi cho chàng nhậu. Lượng mồi (phân đất) và cách thức cũng giống như khổ qua đã nói bên trên.
• Trường hợp chàng mướp vẫn ngày đêm vọng tưởng về những ngày hành hiệp giang hồ mà không chịu trái hoa thì có thể cho chàng liều thuốc kích thích. Bón nhẹ chút NPK xa gốc (loại kích hoa trái cho dây leo ăn trái, đừng nhầm với loại bón cho hoa, cây kiểng)
• Mình tưởng tượng thế này: Do nàng khổ qua ra sớm và dễ trái hoa nên chàng mướp sẽ học hỏi, hoặc để không bị cô hàng xóm cho là "xăng pha nhớt ", chàng sẽ quyết chí trái hoa. Vì vậy, sau nhiều mùa trồng chung giàn, mình lại tiếp tục cho Chàng và Nàng chung giàn. 
• Mướp sẽ không đắng khi trồng chung với khổ qua nha các bạn. (Đã nhiều mùa trải nghiệm).

2.3. Một số lưu ý khi trồng mướp, khổ qua chung giàn
 

• Sau khi thu hoạch lứa thứ nhất, cây còn tốt khỏe thì chờ thu hoạch lứa thứ 2 rồi thêm phân đất lần nữa... tiếp tục cho đến khi đầy thùng xốp hoặc cây có biểu hiện tàn, cỗi. 

• Trường hợp chậu đã đầy phân đất mà cây còn sung, còn khả năng sinh con đẻ cái thì cơi nới thùng để thêm phân đất. " Thóc lúa đến đâu, bồ câu đến đó. ", phân đất thêm vào thì rễ sẽ ăn lên. Vì vậy, nên dùng rơm rạ hoặc hái những lá già, rác hữu cơ tủ trên mặt thùng để phần rễ mới không bị gió bụi hồng trần và nắng mưa tác động.

• Khổ qua và mướp hay bị rầy trắng, rầy cám bám dưới lá, lây lan rất nhanh. Vì vậy nên thường xuyên quan sát, phát hiện lá nào cắt bỏ lá đó ngay nếu không muốn xịt các loại thuốc, kể cả các chế phẩm sinh học...Phòng và ngăn ngừa bệnh vẫn tốt hơn chữa bệnh.

• Khổ qua hay bị ruồi vàng chích, khiến trái bị vàng, thối trong ruột. Có thể dùng bẫy bắt ruồi vàng các loại, hoặc đơn giản đeo cho nó cái bao. Khác với bao của con người, bao của khổ qua phải cắt đáy và đục thủng nhiều lỗ nó thổ nạp không khí. 

Thơ rằng:
"Đeo bao mặc giáp cho Qua
Ruồi vàng ngơ ngác... trái già sao châm?
Trái non xúng xính diện đầm
Lẽ nào bay tới... âm thầm bay đi?

Vườn có bướm, ong, kiến và gió thì không cần thụ phấn. Với mướp, mỗi ngày không nhiều hoa cái nở, nếu có thể thì ngắt hoa đực úp lên hoa cái. Vừa thao tác vừa nhâm nhi:

Sáng sớm thụ phấn cho hoa
Hoa đực hoa cái... giao thoa nhẹ nhàng
Tối về thu... thụ với nàng/ chàng
Cũng như buổi sáng... nhẹ nhàng giao thoa.

Tuổi thọ hai cây này khá cao, trung bình 3 - 4 tháng hoặc hơn, tính từ lúc trồng cây con. Phân bò ủ mục vẫn là nền tảng giúp cây kéo dài tuổi thọ. Nếu có điều kiện, có thể bón thêm trùn quế, phân gà, đạm cá hoặc các loại phân hữu cơ đã chế biến khác mà bạn quen dùng. Thường xuyên cắt bỏ những lá già theo cách bỏ lá chừa lá nhưng không cắt lá mà nơi đó ra nụ hoặc đang nuôi trái, rậm rạp quá cũng dễ phát sinh sâu bệnh. Cột dây định hướng cho dây bò, hạn chế bò trườn chồng chéo lên nhau.

Ở trên là những trải nghiệm của mình với mướp, khổ qua trong trồng thùng xốp, bò chung giàn tại Sài Gòn. Mình vẫn trồng quanh năm suốt tháng bất kể thời tiết. Bạn nào có trải nghiệm khác thì xin góp ý để người mới trồng có thêm sự lựa chọn.

Mời bạn đọc xem thêm: Cách trồng ớt bằng hạt tại nhà đơn giản mà hiệu quả nhất