Chim bìm bịp: Thiên địch của loài rắn

Làm gì để chim bìm bịp sống ở vườn nhà?

Tất nhiên các loài thú nuôi cũng là loài đuổi rắn rất hiệu quả, điều mình ngại là rắn độc thì chẳng bao nhiêu mà những con vật này thường siêng năng thái quá. Chẳng hạn mình từng thấy một con mèo săn được: 1 con rắn, 1 con sóc, 1 con chim và 3 con nhông chỉ trong 3 ngày.

Nhiều nơi cũng cảnh báo về ảnh hưởng của vật nuôi với sinh vật hoang dã rồi, nếu không muốn rơi vào trường hợp chủ trồng rừng tớ phá rừng, mình khuyên là số vật nuôi nên vừa phải thôi. Mình thích các loài hoang dã hơn, vì nó không chỉ là thiên địch mà còn sự sống của vườn. Các loài hoang dã săn rắn khá nhiều: kỳ đà, chồn đèn, ưng, diều hâu, bìm bịp. Nhưng những loài kia chẳng mấy khi còn gặp nên ở đây mình chỉ nói chim bìm bịp.

Lý do nữa mình chọn bìm bịp vì đây là loài hoang dã kích thước lớn hiếm hoi vẫn sót lại vườn. Nếu cách đây khoảng 15 năm, nhiều vườn còn có thể thấy cả thỏ, chồn,... 10 năm trước gà rừng, đa đa còn rất nhiều.

Thì hiện tại ngoài bìm bịp, hầu như rất ít loài lớn định cư trong vườn. Nhưng bìm bịp ở vườn không có nghĩa là chúng không ra đi. Có nhiều nguyên nhân,  chẳng hạn: ánh sáng và âm thanh. 
Nhất là âm thanh, vì tác hại của ánh sáng với các loài hoang dã đã được nói nhiều rồi, để bài không quá dài mình xin bỏ qua.

Đối với muôn loài, mỗi âm thanh luôn có ý nghĩa nhất định: tiếng gọi bạn, khẳng định lãnh thổ, cảnh báo nguy hiểm,...

Chúng ta hiểu và cũng từng sử dụng tiếng ồn trong quan hệ với các loài. Ví dụ một cách đuổi thú dữ phổ biến thời xưa là tạo ra những tiếng động lớn, như gõ xoong chảo ầm ĩ để cho thú hoảng sợ bỏ đi. Cách đây vài chục năm Trung Quốc suýt xóa sổ chim sẻ cũng chỉ bằng cách gõ nồi và vỗ tay.

Nhưng nếu tiếng ồn từ cái đít nồi từng đuổi cả hổ dữ, thì cũng chưa là gì cả so với tiếng ồn của các loại máy móc làm vườn hiện đại. Với mọi loài, tiếng ầm ĩ không dứt này chỉ có nghĩa duy nhất là con người khẳng định lãnh thổ, và chúng buộc phải đi.

Điều này đang xảy ra, chúng ta có thể nhận thấy dễ dàng, ví dụ các công trường xây dựng.

Có thể ai đó nói rằng chuyện này đã lâu rồi và động vật cũng thích nghi dần. Điều này đúng với một ít loài, nhất là những loài có xu hướng tìm thức ăn từ con người. Nhưng chúng ta không thể có chuỗi đa dạng sinh học chỉ từ vài loài phụ thuộc con người như thế, và không hề có chuyện mọi loài đều thích nghi được, vì số loài mất đi ngày càng nhiều. 

Trong những cỗ máy làm vườn ồn ào đó, máy cày và máy phát cỏ còn thêm họa. Vì tác hại của cày xới cũng được nói nhiều rồi, mình lại bỏ qua, chỉ nói về máy phát cỏ. Nếu khi ai đó phát cỏ, chúng ta hãy đến khoảnh cỏ trước máy để thấy loài vật đang chạy hoảng.  Với tốc độ của máy phát cỏ, việc thường xảy ra là nhiều loài bị chém chết, sau hoảng loạn, những loài thoát chết cũng chỉ còn cách bỏ đi hoặc chết đói mà thôi. Có phải chúng ta đã tự tay phá hủy quần xã sinh học mà mình đã mất công gây dựng nên.

Với những người sử dụng máy phát thành thạo, phát vài ha trong ngày chẳng khó lắm. Điều mà chúng ta không nghĩ đến là với  loài vật đó cũng là trận tàn sát, vì diện tích này với nhiều loài là khoảng cách cả đời chúng cũng không thể đi hết được nếu muốn tìm nơi ở mới.

Nói vậy không phải mình không hiểu giá trị của máy móc với vườn. Chúng ta có thể tìm cách khác để dùng chúng, với mức độ hợp lý và tốc độ vừa phải hơn. Vả lại máy móc cũng chỉ là công cụ, chẳng lý gì buộc chúng ta phải lệ thuộc cả, xét thấy lợi nhỏ hơn hại chúng ta có quyền tìm cái thay thế. Cá nhân mình, nếu được lựa chọn, mình thích sử dụng lại cái cuốc cái liềm cổ lỗ hơn, dù sự chậm chạp của chúng có thể phát đằng trước đằng sau cỏ đã mọc đầy, nhưng nhờ vậy mình biết ít hại nhất. 

Làm bằng sức mình cũng giúp mình bớt hoang tưởng về sức mạnh con người, điều mà con người có thể làm được, làm vừa sức vừa phần mình hơn. Tuy nhiên đây là ý kiến riêng của mình thôi sẽ trở lại thiên địch của rắn ngay sau đây.

Xem thêm: 5 điều cần làm để chim về vườn sống
 

Những thông tin chính về chim bìm bịp

Ở Việt Nam có 2 loài bìm bịp, khác nhau chút đỉnh về màu lông và kích thước, nên gọi là bìm bịp lớn và bìm bịp nhỏ. Loài bìm bịp lớn hay gặp hơn. Bìm bịp thuộc nhóm chim cu cu. Có thể thấy qua ngoại hình có nét gì đấy giống những loài trong nhóm như tu hú, phướn. Nhất là tiếng kêu luôn có âm "cu cu" lập lại.

Nhưng khác nhiều loài cu cu nổi tiếng là đẻ nhờ, bìm bịp là những ông bố bà mẹ có trách nhiệm. Chỉ ở bìm bịp mới có câu chuyện bắt rắn về làm thức ăn dự trữ cho con, tìm lá thuốc cho con khi bị gãy chi.

Cũng như nhiều loài, bìm bịp biết lựa chọn thời điểm tốt nhất để sinh sản. Gần tháng nay mình đã nghe bìm bịp kêu khá nhiều, vậy mùa sinh sản của chúng đã bắt đầu. Còn mùa nữa thường là gần Tết âm.

Bìm bịp làm tổ trong những lùm cây, bụi rậm không quá xa mặt đất, như những bụi tre, gần bờ nước. Nói chung, cuộc đời bìm bịp gắn bó nhiều với bụi cây, sinh ra ở bụi cây, mà trong suốt cuộc đời chúng vẫn chui rúc các bụi cây để tìm thức ăn.

Trong việc này đôi chân bìm bịp giúp ích rất nhiều, nếu để ý chúng ta sẽ thấy chân gà và đa số loài chim khác gồm 3 ngón chĩa về phía trước, 1 ngón chĩa ra sau, nhưng chân bìm bịp lại gồm 2 ngón chĩa về trước, 2 ngón chĩa về sau.

Chân gà chỉ có thể bươi đất, còn khi nhảy lên cây chỉ dám đậu yên một nơi, các loài chim sống trên cây khi xuống đất chỉ nhảy cò cò. Còn bìm bịp có thể di chuyển trên cây nhờ chân bám chắc, khi xuống đất, với ngón chân khỏe, tiếp đất rộng chúng đi lại được. Tất nhiên kiểu chân này cũng có nhược điểm khiến bìm bịp không thể đi nhanh được, lại thêm cái đuôi quá dài, cái đầu thường chúc xuống, nên trông bìm bịp hơi lù đù.

Bìm bịp là loài chim định cư, đôi cánh của chúng chỉ thích hợp cho kiểu bay chuyền quãng ngắn. Sở dĩ chúng còn sống được ở vườn là nhờ tính dễ ăn, từ hạt cây cỏ, khoai củ đến sâu bọ, ốc sên, giun rắn, trứng chúng đều xơi được.

Do gắn bó với lùm bụi hoang dã, bìm bịp cũng gắn với những khoảnh tự nhiên cuối cùng còn lại ở vườn, nếu chúng ta xem sim mua như chỉ báo diễn thế sinh thái cuối cùng trong thực vật thì cũng có thể tương tự với bìm bịp trong động vật. Vậy chẳng nên để bìm bịp cũng biến mất.

Xem thêm: Làm gì để dụ thiên địch về vườn?
 

Bìm bịp - thiên địch của rắn