Bọ xít là con gì? Con bọ xít có lợi hay có hại trong khu vườn?

1. Bọ xít có mấy loại?

Bọ xít có hơn 20.000 loài trên thế giới. Riêng tại Việt Nam, số lượng loài này cũng lên đến vài trăm dù chưa thống kê cụ thể.

Rất nhiều loài giống lẫn nhau, nhưng lại khác nhau ở chỗ loài này là thiên địch săn mồi, loài kia là chuyên ăn phá thực vật, mình tin chắc rằng chẳng mấy ai phân biệt được 2 loài. 

Cũng giống nhiều loài động vật khác, con bọ xít là phần không thể thiếu của chuỗi sinh thái. Nhiều người thấy bọ xít hôi nên ngỡ chúng không bị loài khác săn, nhưng phải nói ngược lại, vì bị săn loài này mới tiết ra mùi hôi để tự vệ.

Chim thường săn các loại bọ xít như thức ăn, mình từng thấy chim cút, chim chích, chào mào, vàng nghệ... mổ và xơi gọn bọ xít. Loài khác tha còn này về tổ và bón cho con non mà không sợ ngộ độc.

Kỳ nhông cũng săn loài bọ này, từ chỗ rình mồi chúng lao đến tóm lấy. Cóc, tắc kè, thằn lằn, nhện cũng thế khi có điều kiện. Trong nhóm côn trùng bọ ngựa, ong bắt sâu cũng săn loài này, rồi loài kiến vốn chẳng chừa ai.

Bọ xít ăn gì? Câu trả lời là loài này vừa là thiên địch (ăn thịt) vừa là phá thực vật tùy theo từng loại.  Nhưng bất ngờ nhất là chính bọ xít lại săn chúng đồng loại.

>>>Xem thêm: Côn trùng trong vườn: Những điều thú vị về chuồn chuồn
 

2. Cách diệt bọ xít như thế nào an toàn?

Một cách diệt bọ xít khác, hữu hiệu hơn, phổ biến hơn, nhưng chúng ta chưa chú ý đến, đó là ăn trứng và con non của chúng, về mặt này bên cạnh loài săn mồi còn có sự tham gia của ong ký sinh, khiến nhiều lứa bọ này biến mất ngay từ trứng nước.

Còn chúng ta chỉ than vãn loài bọ này phá hại mà bỏ quên công lao những loài đã xóa sổ 4/5 trước khi ra đời. Nên nhớ, bọ xít cũng là loài thiên địch rất tốt cho khu vườn.

Con bọ xít cũng săn mồi, nếu vườn chúng ta có dây lạc tiên, rất dễ thấy có đến 3 loài bọ này bắt sâu. Những loài như bọ xít nâu, cổ ngỗng, mù... là loài thiên địch đã được khẳng định, thậm chí nhân nuôi dùng trong ứng dụng bảo vệ sinh học.

Thử hỏi mấy ai có thể phân biệt trưởng thành những loài này, chưa nói đến con non của chúng gần như khác hẳn, và lại giống với nhiều loài gây hại khác?

Nếu không phân biệt được, lại đi với biện pháp săn diệt tận gốc, có chắc chúng ta sẽ không giết nhầm nhiều thiên địch hơn loài có hại không. Nhất là thiên địch luôn có số lượng ít hơn loài có hại, khi tai họa xảy ra chắc chắn chúng nhận phần thiệt lớn hơn. 
 

3. Những lợi ích bất ngờ của loài bọ này

Bọ xít cũng là loài phân hủy thực vật. Chúng ta dễ gán cho loài bọ này hút chích hỏng trái quả, nhưng lại quên đi công lao tiêu thụ những quả thối rữa, giúp chu trình chuyển hóa nhanh hơn, các loài vi sinh có thức ăn, đất được cung cấp chất mùn, cây phát triển, và chúng ta là kẻ hưởng lợi. Thực tế nhiều loài bọ này chỉ ăn mỗi quả rữa.

Nếu cởi mở hơn, chúng ta còn có thể đọc nhiều dấu hiệu từ con bọ xít. Bọ xít ống thường xuất hiện nơi lùm cây bụi cỏ tương ứng với những mảnh vườn đang chuyển đổi của chúng ta, bọ xít đỏ thì thường thấy nơi nhiều rau ngắn ngày, bọ xít chanh xuất hiện nơi nhiều chanh, bọ xít muỗi nơi nhiều cây ăn quả... Đấy điều là dấu hiệu phát triển của vườn, một số là thái quá, số khác là bất cập, rất cần tác động. 

Cũng cần phải nói, dĩ nhiên những loài bọ này sẽ kéo theo nhiều loài săn chúng, vậy là vườn thêm đa dạng loài. Chúng ta thật biết trả ơn khi đối xử với ân nhân mình bằng cách tận diệt chúng .

Dễ hiểu tại sao mọi người lại ghét bọ này thế, chúng ta chỉ thấy bọ này gây hại mà không thấy cái lợi của chúng, mặt khác chúng ta không có lòng tin thiên địch đang kiểm soát chúng, vì số lượng bọ bị diệt chưa vừa với mong muốn. 

Nói cho cùng thiên địch cũng diệt bọ xít, và chúng ta cũng diệt chúng, vậy thì đâu khác nhau phải không?

Nhưng sự khác biệt giữa thiên địch và chúng ta là thiên địch biết đủ, chúng chỉ săn mồi để đáp ứng nhu cầu thức ăn, vì vậy không bao giờ diệt sạch loài bọ này, ngược lại vẫn duy trì, đồng thời duy trì sự đa dạng giống loài. Khi thiên địch săn mồi, vườn ngày càng đa dạng loài hơn, phát triển hơn.

Ngược lại chúng ta tìm mọi cách diệt bọ xít vì nỗi sợ, sợ mất một vụ bội thu, sợ cây trái không thể buôn bán, chưa kể những nỗi sợ hoang tưởng, nghĩ rằng bọ này bẩn thỉu, độc hại.

Dù hiện tại việc săn bắt chưa đạt đến mức hủy diệt, và trước mắt nó có thể đem cái lợi nho nhỏ 1-2 năm. Nhưng lạ là sao chúng ta vẫn chưa học được bài học đã xảy ra cho đỉa, ban miêu, giun đất và bao nhiêu loài khác. 

>>>Xem thêm: Chim bìm bịp: Thiên địch của loài rắn
 

4. Cần làm gì để hạn chế bọ xít?

• Những loài săn tìm thức ăn sẽ mất đi bọ xít như nguồn thức ăn phong phú, dễ kiếm. 

• Khoảng trống sinh thái sẽ được lấp đầy bằng một loài mới mà chúng ta sẽ không rõ thế nào. Nhưng sẽ gây hại hơn, vì loài mới này chưa có thiên địch tương đương kiểm soát chúng. 

Nguyên nhân tại sao khó nói rõ, nhưng phần chắc chắn là chúng đã trải qua những biến động lớn, buộc phải thay đổi thức ăn để sinh tồn. Với cách làm hiện nay bọ xít sẽ còn biến đổi là điều tất nhiên, chúng ta có chắc lần biến đổi này chúng không trở nên đáng ngại hơn không.