Cách trồng rau trên đất khô cằn từ kinh nghiệm thực tế

Khó khăn khi trồng rau trên đất khô cằn

Trước khi đi đến chi tiết cách trồng rau trên đất khô cằn mời bạn đọc lắng nghe câu chuyện thực tế từ anh Hoang ĐN - một người trồng rau trên đất đồi toàn đá.*

Bạn nào đã tới vườn mình thì đều thấy phần đất bằng khá là xấu. Nguyên nhân là do các chủ trước đã múc đồi đi (múc đi khoảng 20 mét) vì vậy phần còn lại là đế đồi toàn đá non. Các cây trồng trên đây đa phần phát triển chậm. Nhưng mình có thời gian và sự kiên nhẫn nên không sao.

Phần đất bằng này trồng chuối cũng kém nên trồng rau rất không khả thi. Rau luôn ở tình trạng chưa lớn đã già. Đôi khi mình cũng ráng tấp ủ để trồng một số loại rau quen thuộc. Nhưng đa phần đều không thành công.

Một số bạn tới ở lâu cũng kiên nhẫn thử, cũng làm bài bản thậm chí rất siêng tưới và siêng làm IMO nhưng cơ bản vẫn không có rau trồng để ăn. Đa phần hạt giống bị kiến và côn trùng tha đi trước khi kịp nảy mầm, phần còn lại cố mọc được thành cây rau thì một phần bị ốc sên ăn trước, số ít còn lại rất còi cọt và không đủ một bữa.

Vì thế nhà mình suốt 2 năm qua vẫn trung thành với việc ăn các rau tự mọc, rau rừng, rau tự nhiên... Mùa mưa thì ổn, mùa khô thì đôi khi cũng thiếu một chút nhưng tụi mình dễ tính nên cũng ổn.

Đầu mùa khô năm nay nhà mình đón phụ huynh tới ở cùng. Đó là điều rất mừng nhưng một vấn đề lớn xảy ra là rau không đủ. Đầu tiên, các cụ không quen ăn rau rừng, tiếp đến là các cụ quen ăn rất nhiều rau, nhiều tới mức mà các cụ tới vài ngày là vườn mình hết rau tự mọc.

Lúc đó mình phải đối mặt với tương lai rất rõ ràng là phải mua rau bên ngoài hoặc là phải trồng rau theo cách khác. Mua bên ngoài thì không khả thi cả về mặt sức khoẻ, thời gian và kinh tế. Phương án này được bỏ luôn.

Vậy chỉ còn phương án tìm cách trồng rau trên đất khô cằn. Tất nhiên việc trồng mà dùng hoá chất chắc chắn không được tính tới rồi. Mình đi xem những gia đình trồng rau sạch quanh đây cho con cháu ăn xem họ trồng bằng cách nào. Ở khu mình có một xã trên núi của người đồng bào, đất trên đó rất đẹp, những ai muốn trồng rau thì lên đó mua vài xe đất mặt mang về đổ vào vườn rồi trồng. Tiếp sau đó họ mua nhiều phân bò phân gà từ các trang trại xung quanh về trộn với lớp đất đó và bắt đầu trồng rau. 

Mấy lần mình cũng tính tặc lưỡi thôi mua đại vài xe đất và ít phân bò về trồng để giải quyết khâu ngắn hạn đã. Nhưng thực sự mỗi lúc định làm lại thấy không làm được. Việc mua phần đất mặt của người đồng bào mình thấy nó cứ “khôn lỏi” thế nào đấy.

Bỏ ít tiền hốt hết lớp đất màu của người ta đi thì họ sẽ trồng tiếp kiểu gì? Ngay cả việc mua phân bò, phân gà từ các trại, mình cũng thấy làm không được, mặc dù rất nhiều anh chị em rơm cũng nói “không sao”. Nhưng thực sự tới đó mình thấy “có sao”. Cách nuôi nhốt tập trung, dùng thức ăn hoá học tràn lan, tiêm hoá chất vô tội vạ, các con vật bệnh và chết ngay trên đống phân. Mình mua cái phân đó về bỏ vào vườn rau mà gọi là “sạch” thì rõ ràng là “có sao” các bác ạ.
 

2. Học cách trồng rau trên đất khô cằn 

Ở phần bài viết trên, anh Hoang ĐN đã chia sẻ những khó khăn của việc trồng rau sạch. Bạn đọc cũng nên hiểu thêm rằng, anh Hoang ĐN là người theo đuổi nông nghiệp thuận tự nhiên nên khái niệm sạch của anh được hiểu theo nghĩa khác số đông. Ngay dưới đât là cách trồng rau trên đất khô cằn của anh.*
 

Em bỏ phương án đó nhưng luôn tin là ông trời chắc chắn vẫn còn một cách nào khác để trồng rau mà mình chưa biết. Đang loay hoay thì may quá bác Hang Mai và bác Châu gọi đi thăm để học hỏi cách trồng rau dựa trên nước thấm của Vườn Thuỳ Lâm, khi trở về em cảm thấy mình hoàn toàn có thể áp dụng cách này được. Để hiểu rõ hơn em xin bác HM và bác Châu cho em tới vườn hai bác để tìm hiểu kỹ.
 

2.1. Vòng nước quanh rau khép kín

Ở phần chia sẻ những khó khăn ban đầu trong cách trồng rau trên đất khô cằn anh Hoang ĐN đã cho biết từng áp dụng nhiều cách nhưng vẫn thất bại. Dưới đây là cách tạo vòng nước khép kín mà anh học được.*

Nước được dẫn về cho chảy thành một vòng khép kín quanh luống rau. Mình chủ động tạo ra các con đê nhỏ để điều chỉnh độ cao của nước phù hợp với rễ của mỗi loại rau. Nước được tận dụng hoàn toàn từ nước sinh hoạt (không hoá chất), nước dẫn về từ suối. Khi không đủ có thể bổ sung một lượng nhỏ nước giếng vào.

Ban đầu nước xả vào bao nhiêu hết bấy nhiêu vì nó ngấm xuống đất rất nhanh. Nhưng sau khoảng vài ngày thì vườn rau bắt đầu giữ được nước.
 

2.2. Những tác dụng của vòng tròn nước 

Hóa ra, cách trồng rau trên đất khô cằn không hề quá khó khăn. Việc tạo ra các vòng tròn nước quanh các luống rau mang lại rất nhiều tác dụng.*
 

• Hầu hết côn trùng ăn hạt giống đều không thể băng qua được dòng nước. Vì vậy gần như rau không bị phá. Chỉ một số ít loài bay bay có thể tiếp cận với vườn rau nhưng cũng không đáng kể.

•  Rất nhiều loại rau chỉ có nhu cầu nhận nước từ rễ, nếu ta tưới vào lá hoặc vào hoa thì có thể gây dập lá hoặc rụng hoa và không đậu quả được. Về mặt này thì cách thấm vô cùng hiệu quả.

• Trong trường hợp phải tưới thì chỉ cần dùng tay hoặc một gáo nhỏ hắt nước từ chỗ có nước lên luống rau. Công việc này nhẹ nhàng, đơn giản và không tốn thời gian.

• Các chất tấp ủ trên bề mặt sẽ phân huỷ rất nhanh. Cái nắng của Tây nguyên vào mùa khô luôn rất gay gắt. Những thứ có thể tấp ủ như cỏ, rơm, trấu, mùn cưa, thân chuối … thường sẽ trở lên khô khốc và nhanh chóng trở nên dai nhách và cực khó phân huỷ trong mùa khô. Nhưng nếu ta trải trên bề mặt luống rau, do độ ẩm trong đất rất lớn nên nó phân huỷ và tạo mùn nhanh hơn, đất bổ sung mùn nhanh hơn. Giun đất cũng nhiều hơn.

Giờ mình tin rằng bằng cách trồng rau trên đất khô cằn này cộng với những nguồn lực sẵn có của vườn như sinh khối từ cây cỏ, thân chuối, tro bếp, chất thải từ nhà vệ sinh giun, những cái thu được từ nhà vệ sinh khô, nước tiểu từ nhà vệ sinh khô… vườn mình hoàn toàn có thể thu được những loại rau mà trước đây với mình chỉ là mơ ước như: su hào, các loại cải, xà lách, dền đỏ, rau muống, rau đay, củ cải, rất nhiều loại rau thơm, các loại đậu …

Mình cũng trồng nhiều loại rau dưới nước vào các rãnh nước vì vậy mình cũng có thêm một số loại sống được dưới nước để ăn.

Tất nhiên cách trồng rau trên đất khô cằn này của mình chưa chắc đã áp dụng được với nhiều vườn. Tuy vậy nếu bạn gặp quá nhiều khó khăn trong việc trồng rau bởi đất xấu thì biết đâu đây có thể là một gợi ý.

* Tít và các đoạn giới thiệu cho BBT Veque đặt lại.

>>> Xem thêm: Về vườn làm gì để sống - Bài viết cùng tác giả Hoang ĐN